Selen – kluczowy pierwiastek dla odporności, metabolizmu i zdrowia tarczycy

Selen jest jednym z najważniejszych mikroelementów dla funkcjonowania organizmu, choć jego rola często bywa niedoceniana. Ten pierwiastek śladowy odgrywa kluczową funkcję w pracy układu odpornościowego, metabolizmu, tarczycy, a nawet w procesach antyoksydacyjnych. Artykuł prezentuje szerokie spojrzenie na selen – od naturalnych źródeł, przez przyswajanie, po najnowsze badania naukowe i praktyczne wskazówki żywieniowe.

Selen jest składnikiem wielu enzymów, które regulują procesy metaboliczne. Jednym z najważniejszych jest glutation peroksydaza, enzym odpowiedzialny za neutralizowanie wolnych rodników, czyli związków powodujących uszkodzenia komórek. Dzięki temu selen wspiera ochronę organizmu przed stresem oksydacyjnym, co ma znaczenie w profilaktyce chorób przewlekłych i zapewnianiu prawidłowego starzenia się organizmu.

Szczególnie istotna jest rola selenu w funkcjonowaniu tarczycy. Gruczoł ten potrzebuje selenu do produkcji hormonów trijodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Niedobór selenu może pogarszać przebieg chorób autoimmunologicznych tarczycy, takich jak Hashimoto, oraz wpływać na ogólną gospodarkę hormonalną. Badania wskazują, że przy właściwym podaży selenu organizm efektywniej reguluje metabolizm, poziom energii oraz temperaturę ciała.

Jednym z najbogatszych źródeł selenu są orzechy brazylijskie. Już jeden lub dwa orzechy mogą pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Selen znajduje się również w rybach, jajach, mięsie, podrobach oraz produktach pełnoziarnistych. Ilość selenu w żywności zależy jednak od gleb, na których uprawiane są rośliny. W Europie zawartość selenu w glebie jest zróżnicowana, co może tłumaczyć zwiększone ryzyko niedoborów w niektórych regionach.

Wchłanianie selenu zależy od formy chemicznej. Najlepiej przyswajalna jest selenometionina, obecna przede wszystkim w produktach roślinnych. Z kolei selenocysteina występująca w produktach zwierzęcych również charakteryzuje się dobrą biodostępnością, choć podlega innym procesom metabolicznym. Organizm reguluje wchłanianie selenu do pewnego stopnia, ale ważne jest unikanie nadmiaru, ponieważ pierwiastek ten może być toksyczny w zbyt wysokich dawkach. Objawy przedawkowania obejmują nudności, zmęczenie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz charakterystyczny metaliczny posmak w ustach.

Z punktu widzenia zdrowia publicznego największe znaczenie selenu obserwuje się w kontekście odporności. Badania pokazują, że niedobór selenu może osłabiać odpowiedź immunologiczną i zwiększać podatność na infekcje wirusowe. Selen wpływa również na jakość nasienia u mężczyzn, metabolizm hormonów oraz pracę układu sercowo-naczyniowego.

Warto podkreślić, że suplementacja selenu powinna być stosowana z rozwagą i najlepiej pod kontrolą specjalisty. W wielu przypadkach optymalne efekty przynosi wprowadzenie źródeł selenu do diety, a nie suplementy. Dobrym rozwiązaniem jest spożywanie 1–2 orzechów brazylijskich kilka razy w tygodniu, urozmaicenie jadłospisu o ryby morskie oraz pełnoziarniste produkty zbożowe.

Selen to pierwiastek, którego organizm potrzebuje w minimalnych ilościach, lecz jego rola jest ogromna. Świadome komponowanie diety, opartej na różnorodnych produktach naturalnych, jest najlepszym sposobem na zapewnienie odpowiedniego poziomu tego cennego mikroelementu.